Is complotdenken ongevaarlijke folklore? Niet voor de Zuid-Afrikaanse AIDS-patiënten die door het samenzweringsgeloof van de politieke leiders van hun land jarenlang verstoken bleven van goede medicijnen.
Dit is het tweede hoofdstuk van het in 2016 verschenen boek Complotdenkers. Elke dag verschijnt er een hoofdstuk op De Halve Waarheid. Bekijk hier het overzicht van alle hoofdstukken.
De Amerikaanse Karri Stokely krijgt op haar 29ste, een jaar na de geboorte van haar tweede kind, te horen dat ze HIV-positief is. Elf jaar lang gebruikt ze braaf de voorgeschreven medicijnen, maar het knaagt wel. Hoe kan het dat haar man geen HIV heeft en zij wel? En hoe kan het dat ze zich zo gezond voelt, terwijl ze toch eigenlijk ziek is?
Ze heeft het idee dat ‘de mainstream’ – de reguliere medische wetenschap – geen goede antwoorden kan geven op haar vragen. Op complotsites vinden Stokely en haar man die bevredigende verklaringen wel. ‘Nadat mijn echtgenoot op alternatieve informatie was gestuit, hebben we veel research gedaan en veel gelezen’, vertelt ze in de documentaire I won’t go quietly.
Op basis van dat ‘onderzoek’ besluit Stokely te stoppen met haar combinatietherapie van HIV-remmers. Haar arts reageert onthutst als zij hem daarover in april 2007 inlicht. ‘Hij keek me recht in de ogen en zei: “Je hebt iets heel erg doms gedaan en je zult snel overlijden.”’, vertelt Stokely over dat moment.
Aan Stokely is de waarschuwing van haar arts niet besteed. Ze is er door haar onderzoek van overtuigd geraakt dat de verklaring die de reguliere geneeskunde geeft voor HIV/AIDS niet klopt. HIV noemt ze een ‘onbewezen “virus”’. En de medicijnen tegen HIV/ AIDS die ze jarenlang heeft gebruikt, zijn volgens haar niet de oplossing maar juist het probleem.
Volgens Wikipedia – de ultieme informatiebron voor scholieren, studenten en voor luie schrijvers zoals ik – is een complottheorie ‘een poging om een bepaalde gebeurtenis, ontwikkeling of toestand als het resultaat van een samenzwering te verklaren’.
En, zo vervolgt de online encyclopedie: ‘Volgens zulke theorieën spannen immorele en voor niets terugdeinzende groepen heimelijk samen om hun kwalijke doelen te realiseren.’
Ook Stokely trekt fel van leer tegen wat zij de ‘AID$ industrie’ noemt: een gewetenloze kongsi van geldbeluste farmaceutische bedrijven en malafide artsen die de waarheid achterhouden. Ze gelooft dat HIV en AIDS een verzinsel zijn van de geneesmiddelenindustrie die goed verdient aan de verkoop van medicijnen.
De complottheorieën over HIV/AIDS zijn talrijk en divers. Sommige complotdenkers menen dat HIV en AIDS niet bestaan. Anderen ontkennen het bestaan van HIV en AIDS niet maar geloven dat de ziekte het gevolg is van armoede in plaats van onveilige seks met een besmet persoon. Een derde groep is ervan overtuigd dat AIDS is ontwikkeld in een geheim laboratorium waar farmaceutische bedrijven en de CIA sleutelen aan nieuwe ziektes en aandoeningen. Meer patiënten betekent immers meer geld voor Big Pharma, zoals de farmaceutische industrie standaard wordt aangeduid door complotters.
In de jacht naar zo hoog mogelijke winsten wordt geen middel geschuwd, waarschuwen samenzweringsdenkers. Zo zou Big Pharma onder meer het bestaan van een prima, niet te patenteren middel tegen kanker – hennepolie wordt vaak genoemd, zeker door samenzweringsgelovigen die graag een joint mogen opsteken – verborgen houden.
De reden voor deze geheimhouding ligt voor de hand. ‘Het is natuurlijk een vloek voor farmaceutische bedrijven die nu goudgeld verdienen aan dure kankermedicijnen en chemotherapieën’, schrijft ‘Antagonizer’, blogger van de Nederlandse complotsite Zapruder. nl.
Nadat Stokely is gestopt met het nemen van de medicijnen krijgt ze gezondheidsklachten. Op haar weblog beschrijft ze op 10 januari 2011 hoe ze in het voorgaande halfjaar te lijden heeft gehad onder een anaal abces. ‘Een onwaarschijnlijk pijnlijke wond in een gebied waar genezing moeilijk is.’
Een extra complicatie is dat verscheidene artsen weigeren haar te helpen zolang ze haar HIV-medicijnen niet neemt. Maar Stokely laat zich daardoor niet van de wijs brengen: ze voelt er niets voor om het ‘vergif ’ in te nemen dat in haar ogen juist de oorzaak is van haar gezondheidsproblemen.
Ze kijkt uit naar een conferentie die aan het eind van 2011 zal plaatsvinden in Washington DC, schrijft ze op haar blog. Op die bijeenkomst, ‘Rethinking AIDS’ geheten, hoopt ze medestanders te treffen. Samen zullen ze zich daar uitspreken tegen ‘de indu$trie van de dood’ die de wereld onzinpraatjes op de mouw blijft spelden over HIV/AIDS.
Stokely zal de conferentie niet halen. In april 2011, vier jaar nadat ze is gestopt met het gebruik van HIVremmers, overlijdt ze aan een longontsteking.
Terwijl Stokely zelf de keuze maakt om niet langer medicijnen te gebruiken, hebben honderdduizenden Zuid-Afrikanen die vrijheid lange tijd niet. Hun regering sympathiseert namelijk jarenlang met dezelfde AIDS-ontkenners die ook Stokely zover kregen dat ze stopte met haar medicijnen.
Net als Stokely twijfelt de Zuid-Afrikaanse president Thabo Mbeki aan de officiële verklaringen over HIV/AIDS. In 2000 verklaart hij op een internationale AIDS-conferentie in Durban dat de door AIDS veroorzaakte aantasting van het immuunsysteem niet het gevolg is van een virus maar van armoede. Zijn minister van gezondheid, die er net zo over denkt als hij, noemt de reguliere medicijnen tegen AIDS ‘gif ’ en raadt Zuid-Afrikanen aan om in plaats daarvan knoflook, olijfolie, citroenen en aardappelen te eten.
Wetenschappers houden Mbeki voor dat er toch echt een virus in het spel is en dat knoflook knagen niet de oplossing is. Maar in die feiten is de president niet geïnteresseerd. Hij verwijt zijn critici ‘intellectuele intimidatie en terreur’.
Voor de farmaceutische bedrijven die – onder druk van de publieke opinie – aanbieden om AIDS-medicijnen in ontwikkelingslanden gratis of tegen kostprijs te leveren, haalt Mbeki zijn neus op. Zo beperkt Zuid- Afrika jarenlang de inzet van nevirapine, een medicijn dat het overdragen van AIDS van moeder op kind kan voorkomen.
De gevolgen van het Zuid-Afrikaanse regeringsbeleid zijn desastreus. Terwijl in landen als Botswana en Namibië vanaf het jaar 2000 enorme gezondheidswinst wordt geboekt door het gebruik van deze medicijnen, verliest Zuid-Afrika kostbare tijd.
Wat de situatie extra schrijnend maakt, is dat bij gebrek aan goede medicatie sommige Zuid-Afrikanen hun toevlucht zoeken tot alternatieve, niet werkzame ‘therapieën’. Zo schiet vanaf 2000 het aantal verkrachtingen van kinderen spectaculair omhoog in het land, omdat menigeen gelooft in de mythe dat seks met een maagd een manier is om HIV te genezen. In sommige gevallen zijn de verkrachte kinderen slechts een paar maanden oud.
Volgens onderzoek van de Universiteit van Kaapstad, dat later is herhaald door wetenschappers van Harvard, leidt het beleid van Mbeki ertoe dat in de periode 2000-2005 maar liefst 330.000 Zuid-Afrikanen met AIDS veel eerder overlijden dan nodig is. In dezelfde periode worden daarbovenop nog eens 35.000 met HIV besmette baby’s geboren. 35.000 Kinderen die ook gezond ter wereld hadden kunnen komen, als Mbeki zijn oren niet naar de AIDS-ontkenners had laten hangen.
In Nederland spelen samenzweringstheorieën rondom gezondheid verhoudingsgewijs gelukkig maar een kleine rol, maar dat wil niet zeggen dat ze er niet zijn. Ook hier zijn er mensen die het bestaan van HIV en AIDS ontkennen of er op zijn minst grote vraagtekens bij zetten.
Patrick Savalle van Zapruder.nl bijvoorbeeld. Volgens hem is AIDS een verzinsel bedoeld om de zakken van de farmaceutische industrie te vullen. Savalle baseert zich onder meer op de Amerikaanse viroloog Peter Duesberg, die ooit aanzien vergaarde onder vakgenoten met baanbrekend onderzoek naar kanker maar inmiddels allang niet meer serieus wordt genomen. Sinds Duesberg in 1987 beweerde dat HIV een onschuldig virus is dat niet tot AIDS leidt, lopen serieuze wetenschappers met een grote boog om hem heen. Duesberg heeft moeite om de financiering voor zijn ‘non-conformistische’ onderzoek rond te krijgen en voelt zich daarom ‘gediscrimineerd’.
Onder complotdenkers draagt die ‘discriminatie’ alleen maar bij aan Duesbergs martelaarsstatus. ‘Het medische establishment houdt krampachtig vast aan de AIDS-hypothese’, schrijven Jurriaan Kamp en Tijn Touber van het zweverige wereldverbeteraarstijdschrift Ode bijvoorbeeld in 1999 in een opinieartikel in de Volkskrant. ‘Wie een andere mening heeft, wordt de mond gesnoerd: fondsen worden ingetrokken, stukken worden niet geplaatst en interviews worden op het laatste moment afgeblazen.’
Kamp en Touber menen dat ‘het gangbare verhaal over AIDS zo veel ongerijmdheden bevat dat het tijd wordt voor een fundamentele herbezinning’. ‘AIDS wordt niet veroorzaakt door een virus en AIDS is niet besmettelijk of seksueel overdraagbaar’, stellen ze in navolging van Duesberg.
De dodelijke ziekte is volgens hen het gevolg van een levensstijl. De ongezonde levensstijl van homoseksuele mannen welteverstaan. Want hoewel de ziekte volgens Kamp en Touber niet seksueel overdraagbaar is, speelt seks blijkbaar toch een belangrijke rol. ‘Het is inmiddels bekend dat anaal ingebrachte sperma een verwoestend effect heeft op het immuunsysteem.’
De opkomst van AIDS valt volgens de twee schrijvers niet los te zien van de seksuele revolutie en de homo-emancipatie. Die twee ontwikkelingen zorgden er namelijk voor dat homo’s steeds meer seks hebben. En dat kunnen ze volgens het duo van Ode alleen volhouden ‘met alle mogelijke stimulerende middelen’. ‘Dit overmatig drugsgebruik bleek – meer nog dan de seksuele uitspattingen – een gemeenschappelijk kenmerk van de homo’s die ziek waren.’
De in Noord-Holland wonende antivaccinatie-activiste Désirée Röver, die ik voor dit boek interviewde, denkt er desgevraagd net zo over. ‘Of het AIDS-virus bestaat, is de vraag’, zegt ze tijdens ons gesprek. ‘Je hebt een bepaalde groep mensen die zich volstoppen met poppers en shit. Dan zegt je lichaam op een gegeven moment: doe het zelf! Dan word je ziek. Dan kun je wel roepen dat AIDS wordt veroorzaakt door een virus, maar het heeft gewoon te maken met je lichamelijke gesteldheid.
Dat verklaart volgens Röver ook waarom AIDS in Afrika geen homoziekte is. ‘Mensen zijn daar vaak ondervoed. Er is een verpleegster in Afrika die mensen met “AIDS” helemaal boven jan heeft gekregen. Gewoon door ze citroen te eten te geven en een stukje land te geven. Die mensen eten wat ze daarop verbouwen en komen helemaal terug.’
Morgen: Staatsvijand nummer twee
Wat beweegt complotdenkers? Zijn het paranoïde geesten of lijkt hun geloof in samenzweringstheorieën eigenlijk nog het meeste op religie? Voor het boek Complotdenkers dompelde ik me onder in de wereld van de samenzweringsgelovigen. Ik sprak verscheidene Nederlandse complotdenkers. Van een herhaaldelijk veroordeelde ex-journalist die de jacht heeft geopend op pedo-netwerken tot een anti-vaccinatieactiviste die ervan overtuigd is dat de Holocaust zwaar wordt overdreven. En van een succesvolle ondernemer die meent de moord op John F. Kennedy te hebben opgelost tot een oprichter van een politieke partij die de luchtmacht wil inzetten tegen chemtrails sproeiende vliegtuigen. Nu is er een geactualiseerde editie met aandacht voor onder meer QAnon, coronacomplotten en Donald Trump. Koop de geactualiseerde editie van Complotdenkers nu. Het boek is bij elke boekwinkel te bestellen.