Om de belangen van muzikanten, filmmakers en journalisten beter te beschermen, dreigt er nieuwe Europese wetgeving te komen die de belangen van internetgebruikers schaadt. Is er echt geen alternatief?
Binnenkort stemt het Europees Parlement over een nieuwe auteursrechtenrichtlijn. Dat lijkt saaie kost, maar volgens de honderden demonstranten die eerder deze maand in Berlijn de straat op gingen om te protesteren tegen de nieuwe regels is het dat allerminst.
Volgens de demonstranten zal de richtlijn leiden tot de ‘dood van de vrijheid van meningsuiting’, noteerde het Handelsblatt dat poolshoogte nam. De bijna vijf miljoen (!) burgers die een petitie hebben ondertekend tegen de Europese richtlijn, denken er grosso modo net zo over.
Remixes en vrolijke memes
De grootste steen des aanstoots voor de demonstranten is artikel 13 van de auteursrechtenrichtlijn. Die verplicht techbedrijven om maatregelen te nemen om te voorkomen dat er auteursrechtelijk beschermd materiaal kan worden geüpload.
Critici van artikel 13 verwachten dat internetplatforms draconische maatregelen zullen nemen om aan die verplichting te voldoen. Zij vrezen een uploadfilter, waarbij alles dat ook maar zweemt naar een inbreuk op het auteursrecht, automatisch zal worden geblokkeerd.
Zeg maar dag tegen je remixes en vrolijke memes waarvoor stockfoto’s of beelden uit films of series worden gebruikt. En een video uploaden van het familie-uitje waar op de achtergrond een film aanstaat of een popnummer is te horen, wordt met zo’n uploadfilter ook een uitdaging.
Voor online platforms die liever geen gedoe krijgen met rechthebbenden, is de makkelijkste oplossing immers: in geval van twijfel niet publiceren. ‘Overblocking’ zal ervoor zorgen dat ook volstrekt legitieme uploads er niet meer doorkomen op YouTube, waarschuwden de demonstranten in Berlijn.
Botsende belangen
Bij de nieuwe auteursrechtenrichtlijn botsen verschillende belangen. Want tegenover de voorvechters van digitale burgerrechten en internetbedrijven die, niet ten onrechte, vrezen dat de nieuwe regels desastreus zullen uitpakken, staan de ‘makers’ – muzikanten, componisten, filmers, fotografen, schrijvers, journalisten – en de media- en entertainmentbedrijven voor wie het door de opkomst van internet moeilijker is geworden om geld te verdienen.
De nieuwe auteursrechtenrichtlijn moet ervoor zorgen dat hun producten beter worden beschermd. Daarnaast moet de wetgeving ertoe leiden dat zij een betere vergoeding krijgen als grote diensten als Facebook, YouTube of Google gebruikmaken van hun creaties.
Zo verplicht artikel 11 van de richtlijn zoekmachines en andere websites die nieuws aggregeren, om een licentievergoeding te betalen aan media als ze korte stukjes tekst uit een gelinkt artikel op hun eigen site plaatsen.
Startup killer
Een ‘linkbelasting’, vinden tegenstanders. Google waarschuwt al dat het bezoek aan nieuwssites flink zal afnemen als de Europese auteursrechtenrichtlijn in haar huidige vorm wordt aangenomen. Bij een experiment waarbij Google geen tekstjes meer overnam, daalde het bezoek aan nieuwssites via de zoekmachine met 45 procent.
“Het is niet realistisch om te verwachten dat online diensten licentie-afspraken gaan maken met elke uitgever”, schrijft Kent Walker van Google. Kleine en beginnende uitgevers zullen bijvoorbeeld achter het net vissen. Het gevolg: voor hen wordt het moeilijker om bezoekers te trekken.
Niet alleen kleine en beginnende uitgevers zullen de dupe worden van de regels. Ook tech-startups gaan het door de nieuwe regels lastig krijgen, meent de Duitse Europarlementariër Julia Reda, die zich als geen ander in het dossier heeft vastgebeten.
Terwijl de Facebooks en YouTubes het zich nog wel kunnen permitteren om een eigen uploadfilter te bouwen, geldt dat niet voor nieuwe partijen die de concurrentie willen aangaan met de techreuzen. Daarmee is de Europese auteursrechtenrichtlijn volgens Reda een ‘startup killer’. Slecht voor de innovatie dus.
Kan het ook anders?
Al met al lijken maar weinig partijen echt tevreden over de nieuwe richtlijn – zelfs grote rechthebbenden zien het allemaal niet meer zitten. En toch is de kans groot dat het Europees Parlement – in navolging van de Europese Commissie en een meerderheid van de EU-lidstaten – instemt met de wetgeving.
Kan het ook anders? Wellicht wel.
Tien jaar geleden stelde de inmiddels alweer compleet vergeten commissie-Brinkman, die zich boog over de toekomst van de journalistiek, voor om een internetheffing in te voeren. Een toeslag van twee euro per jaar op de internetaansluiting van elk huishouden. Het geld zou ten goede moeten komen aan de journalistiek die door de opkomst van internet in zwaar weer was geraakt.
Dat voorstel haalde het nooit. Minister Ronald Plasterk (Media), die het rapport van de commissie-Brinkman vanzelfsprekend glimlachend in ontvangst nam, zag ook wel in dat hij zich weinig geliefd zou maken met een extra belasting op internetgebruik. Voor je het weet krijg je het verwijt dat je een bijstandsgezin laat lappen zodat een paar mediamakers een beetje kunnen fröbelen aan nieuwe vormen van journalistiek waarop niet per se heel veel mensen zitten te wachten.
Belasting voor Big Tech
Maar wat nu als we het geld voor muzikanten, filmmakers en journalisten niet bij de burgers vandaan halen, maar bij de grote techbedrijven wier activiteiten zo slecht hebben uitgepakt voor de businessmodellen van de media- en entertainmentsector? En dan niet via een ‘linkbelasting’ maar via een andere weg?
In Frankrijk introduceren ze dit jaar een belasting voor grote techbedrijven. De omzetbelasting van 3 procent moet de onvrede wegnemen bij burgers die menen dat zij krom moeten liggen terwijl Big Tech dankzij allerhande slimme belastingroutes nauwelijks iets hoeft bij te dragen.
De Franse techbelasting moet jaarlijks ongeveer een half miljard euro opleveren. Stel je voor wat de opbrengsten zouden zijn als alle EU-lidstaten gemeenschappelijk zo’n techbelasting zouden invoeren. Zou het vervolgens niet rechtvaardig zijn om een deel daarvan door te sluizen naar de mediamakers, en in ruil daarvoor af te zien van de linkbelasting en het uploadfilter?
Helaas, een plan voor een EU-belasting voor techbedrijven is sinds afgelopen week weer even van de baan. Internetgebruikers die graag memes verspreiden, moeten hopen het uploadfilter en de linkbelasting eenzelfde lot beschoren zal zijn.
Dit artikel verscheen eerder op Bright. Afbeelding: Mediamodifier